Uzdrawiająca prawda? O znaczeniu reguły wiary dla naszego zbawienia
kardynał Gerhard Muller
Gianni Vattimo pisał w opublikowanej przed kilku laty książce pod tytułem „Prawda czy słaba wiara" o konieczności przejścia katolicyzmu od prawdy do miłości bliźniego. Prawdy absolutne są jego zdaniem źródłem konfliktów i przemocy, a prawdziwą siłą chrześcijaństwa jest zaś praktyczna miłość bliźniego, dlatego też należy odwołać artystotelesowską maksymę „Amicus Plato sed magis amica veritas".
Wspomniane teza nie jest ani oryginalna, ani też pomocna. Już szkocki filozof David Hume w swojej Natural History of religion (1757) - jak też inni angielscy i francuscy przedstawiciele sceptycyzmu i agnostycyzmu - roszczenie kościołów chrześcijańskich do posiadania ekskluzywnej prawdy czynili odpowiedzialnym za niszczycielskie wojny domowe w ich państwach. Za jedyną podstawę pokojowego i tolerancyjnego współżycia ludzi różnych przekonań uznali jedynie chrześcijaństwo praktyczne lub naturalną religię i moralność (bez odwołania do nadprzyrodzonego objawienia). Jezus dał swoim życiem przykład miłości i jest nauczycielem i przykładem moralności prawdziwej miłości do ludzi. Źródłem dogmatów są tylko metafizyczne urojenia umysłów teologów, które zostały wykorzystane przez „kapłanów" do przeforsowania ich roszczeń do posiadania władzy. Jezus historii jest jakoby zupełnie kimś innym niż Chrystus wiary. To uwidacznia się poprzez porównanie prostych i ogólnie zrozumiałych kazań biblijnego Jezusa do dogmatów pierwszych soborów. W żadnym miejscu w Biblii nie ma mowy o jednej Boskiej naturze i o trzech Osobach Trójcy. Nie można w niej znaleźć ani niczego na temat nicejskiego homoousios, ani też unii hipostatycznej i nauki o dwóch naturach. Chrześcijaństwo bez dogmatów, to to, czego chciał Jezus i co jest potrzebne we współczesności jako siła napędowa prawdziwego humanizmu bez metafizyki, objawienia i wrogiej życiu moralności. Również na początku ruchu ekumenicznego przed wybuchem i po zakończeniu I Wojny Światowej karierę zrobiło powiedzenie "doktryna dzieli, życie jednoczy".
W ostatnim czasie znana stała się teza egiptologa Jana Assmanna o tym, że biblijny monoteizm zniszczył łagodną tolerancję politeizmu (patrz: Assmann: Mojżeszowie rozróżnienia lub cena monoteizmu, Monachium 2003; patrz też Regina M. Schwartz, The Curse of Kain. The Violant Legacy of Monotheism, Chicago 1997). Ponieważ monoteizm toleruje ze względu na swoją naturę tylko wiarę w jedynego Boga Izraela, to z tego też powodu każde oddawanie czci innym bogom, a w razie potrzeby także ich wyznawcy, muszą być zdławieni. Właśnie z połączenia roszczenia do absolutnej prawdy i znaczenia Jehowy, który strzeże swojego prawa do wyłączności, wynika eliminująca nietolerancja wobec wyznawców innych bogów (por. Jan Assmann, Exodus. Die Revolution der Alten Welt, Monachium 2015).
Można wobec tego zaś zadać pytanie, czy to równanie monoteizm = przemoc i politeizm = tolerancja można udowodnić w sposób empiryczny. Fakty historyczne mówią co innego, jeżeli spojrzy się na prześladowania Żydów ze względu na ich wierność jedynemu Bogu i Stwórcy wszystkich ludzi. Przykładem niechaj będzie chociażby tylko "Męczeństwo Eleazara i męczeństwo siedmiu braci" (2 Mch 6,18- 7,42). To samo dotyczy prześladowań chrześcijan w pierwszych trzech stuleciach w Cesarstwie Rzymskim. Także i dzisiaj tysiące chrześcijan daje swoim życiem świadectwo prawdzie, że miłość Boga jest silniejsza niż nienawiść świata. Są oni męczennikami prawdy, którą jest jedynie Bóg i która od niego pochodzi. W obliczu ich cierpienia i śmierci twierdzenie, że ich monoteizm i wiara w Chrystusa jako uosobienia prawdy są źródłem możliwej przemocy, jest niczym innym niż bezmyślnością, która nie cofa się także przed pogardą dla ludzi. Już sama insynuacja gotowości do stosowania przemocy jako konsekwencji prawdy jedynego Boga jest wyrazem przemocy mentalnej, która w krajach Zachodu prowadzi do werbalnej agresji wobec głęboko wierzących chrześcijanom.
Ale nie tylko empirycznie brak jest podstawy dla zrównania monoteizmu z przemocą, także w systematycznym oglądzie sprzecznym jest z logiką, iż poznanie prawdy właśnie pociąga za sobą przemoc jako środek jej uznania, ponieważ prawda jest ukierunkowana na zrozumienie i dlatego też może zostać przyjęta przez rozum w sposób wolny tylko poprzez przekonanie.
Tylko wtedy, gdy w sposób apodyktyczny twierdzi się, że relatywizm jest jedynym prawdziwym stosunkiem do nierozpoznawalnej prawdy, można denuncjować prawdę jako generator przemocy przeciwko wątpiących w nią lub jej zaprzeczającym.
Dlatego też pojęciem bliźniaczym do prawdy jest wolność. Kłamstwo zaś, którego nie można narzucić z przekonaniem, wydaje w sposób konieczne jako swój owoc przemoc lub przynajmniej groźbę przemocy. Do tego dochodzi kuszenie do odstąpienia od prawdziwej wiary przy pomocy dóbr ziemskich. Ostatniemu z braci machabejskich król "nie tylko dał mu ustną obietnicę, ale nawet pod przysięgą zapewnił go, że jeżeli odwróci się od ojczystych praw, uczyni go bogatym i szczęśliwym, a nawet zamianuje go przyjacielem i powierzy mu ważne zadanie." (2 Mch 7,24). Jak aktualna jest ta scena i również reakcja tyrana i również wierność wierze tego prawdziwego Izraelity: "Wtedy król rozgniewał się i kazał go poddać straszniejszym męczarniom niż innych. Gorzkie mu bowiem były wyrzuty." (2 Mch 7, 39). I jak później Jezus na krzyżu nie groził swoim oprawcom, ale jeszcze i modlił się za swoich morderców, tak już tutaj rozpoznano owoc każdego męczeństwa:" Tak więc i ten zakończył życie czysty i pełen ufności w Panu" (2 Mch 7,40). Inteligentni krytycy ideologii totalitarnych (George Orwell, Folwark zwierzęcy i Rok 1984; Aleksander Sołżenicyn, Archipelag Gułag, Eugen Kogon, Państwo SS) upatrywali upadku ekstremalnie brutalnych państw totalitarnych, jak Związek Sowiecki i nazistowskie Niemcy, w kłamstwie, na którym imperia te były zbudowane, bowiem właśnie w tych systemach braterski pocałunek znaczył wiele, a solidarność z sojusznikiem klasowym i członkiem niemieckiej wspólnoty narodowej była ważniejsza niż prawda i człowieczeństwo. Mielke, minister bezpieczeństwa NRD, który był odpowiedzialny za tysiące ofiar zabitych przy Murze Berlińskim i zasiekach z drutu kolczastego, w odpowiedzi na krytyczne pytania w pierwszym demokratycznym parlamencie po upadku żelaznej kurtyny, wyjąkał w usprawiedliwieniu swoich zbrodni: „Aleja przecież was wszystkich kocham".
Zarówno doświadczenie, jak i rozum mówią nam, że prawda i miłość stanowią jedność, a kłamstwo i nienawiść, ideologia i przemoc tworzą zgubny sojusz. Bóg uwalnia z przemocy faraona naród, które chce z nim zawrzeć przymierze. Bóg Synaju: "Jestem, który jestem" (Wj 3,14) jest tym samym Bogiem Wyjścia: " Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli." (Wj 20,2),
Stwórca wszystkich ludzi chce także zbawienia wszystkich ludzi. "Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus, który wydał siebie samego na okup za wszystkich jako świadectwo we właściwym czasie ". Bóg nie jest potężnym, niebiańskim dyktatorem, który żąda ślepego posłuszeństwa, lecz "Zbawicielem, który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy" (1 Tm 2, 4-6) A jego apostołowie nie przychodzą jako propagandyści światowej nauki o zbawieniu z " mądrością ludzką i uwodzącym przekonywaniem " (1 Kor 2,1), lecz jako "słudzy słowa" (Łk 1,2), jako "jego świadkowie aż po krańce ziemi" (Dz 1,8), jako " głosiciele i nauczyciele pogan w wierze i prawdzie" (1 Tm 2,7).
I po długiej drodze historii zbawienia ukazuje się w końcu z Mesjaszem bliskie Królestwo Boże prawdy, wolności i miłości. Przy narodzinach "Zbawiciela, Mesjasza i Pana " w mieście Dawida zastępy niebieskie śpiewały: " Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój (szalom) ludziom Jego upodobania." (Łk 2,14). Pokój zawiera zbawienie, jako światło, które oświeca pogan i jest chwałą Jego ludu, Izraela. (Łk 2,31).
Biblijny monoteizm nie jest radykalnie odmienny od politeizmu ze względu na liczbową redukcję wielu bogów do jednego Boga, lecz z powodu istotnego, a nie tylko stopniowo odmiennego pojęcia Boga.
Bogowie pogan są jedynie personifikacjami sił kosmicznych, podczas gdy Bóg, do którego modli się Izrael i Kościół, jest suwerennym stwórcą nieba i ziemi, a nie częścią, wymiarem lub zasadą w nim.
Bałwochwalstwo jest poddaniem się w niewolę mocy tego świata, która uzależnia od namiętności egoizmu. Poganie "zamienili chwałę niezniszczalnego Boga na podobizny i obrazy... Prawdę Bożą przemienili oni w kłamstwo i stworzeniu oddawali cześć, i służyli jemu, zamiast służyć Stwórcy." (Rz 1, 22-25). Poznanie jedynego i prawdziwego Boga, Stworzyciela świata, prowadzi do " wolności i chwale dzieci Bożych " (Rz 8, 21).
Bóg jako początek i cel człowieka, którego stworzył na Swój obraz i podobieństwo, szuka go w każdej prawdzie jako jej pełnia i jej stwórca; a w każdym dobru człowiek kocha Boga jako przyczynę i treść wszelakiego dobra. Bóg sam jest miłością. Kto pozostaje w miłości, pozostaje w Bogu. Strach przed światem i przemoc wobec innych, obojętność wobec bliźniego w jego cielesnych i duchowych potrzebach, wszystko to nie jest do pogodzenia z miłością Boga (1J 4,7- 21). "Kto mówi: "Znam Go", a nie zachowuje Jego przykazań, ten jest kłamcą i nie ma w nim prawdy." (1J 2,4).
Prowadzi to nas także do najbardziej pamiętnej konfrontacji prawdy i przemocy, która w historii świata stanowiła ostateczny zwrot od zła do zbawienia, od brutalnej siły do wyzwalającego autorytetu.
W rzymskim pretorium, inkarnacji światowej władzy politycznej, wojskowej i prawnej, Piłat-jako jej posiadacz - powołuje się na swoje nieograniczone prawo do rozporządzania życiem Jezusa, Syna Bożego, mesjanistycznego króla Żydów i Zbawcy świata. Ale ziemscy mocarze mają w rzeczywistości tylko władzę zniszczenia ciała, ale nie mają władzy zniszczenia duszy. " Królowie ziemi powstają i władcy spiskują wraz z nimi przeciw Panu i przeciw Jego Pomazańcowi " (Ps 2,2). Tylko Bóg ma dobroczynną władzę zbawienia naszych dusz i ciał od bezsensu i śmierci. Jezus, z punktu widzenia ziemskiego sprawowania władzy bezradnie wydany Piłatowi, wskazuje na swoje całkowicie innego rodzaju królestwo, którego nie można pokonać i poprzez które realizuje on uniwersalną Boską wolę zbawienia. Znużonemu sceptykowi, który wierzy tylko we władzę i pyta ironicznie: "Cóż to jest prawda?" Jezus przeciwstawia objawienie swojego Boskiego posłannictwa: " Tak, jestem królem. Ja się na to narodziłem i na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo prawdzie. Każdy, kto jest z prawdy, słucha mojego głosu»." (J18, 37).
Człowiek jest już z samej natury swojego ducha ukierunkowany na metafizyczną prawdę swojego poznania i moralną prawdę swojego etycznego postępowania. Człowiek może cokolwiek rozpoznawać jedynie w świetle bytu. Jednocześnie uświadamia on sobie, że to nie on stworzył sobie rzeczywistość rzeczy, lecz że prawda ukazuje się rozumowi i daje się mu poznać, tak iż rozpoznaje on samego Boga jako prawdę, która jest identyczna z Bogiem. Prawda, którą rozpoznajemy jako ludzie, nie jest naszym konstruktem myślowym, lecz manifestacją swojej przyczyny, w której istnieją rzeczy stworzone. Ponieważ Bóg jest dobrem i prawdą w swoim jestestwie, to możemy rozpoznać także ontologiczną prawdę rzeczy (omne ens est verum).
I tylko w ten sposób Słowo, które stało się ciałem i które jest Bogiem może powiedzieć o sobie: "Ja jestem prawdą." (J 14,6). Jako człowiek Jezus jest drogą, a jako Bóg jest on SŁOWEM prawdy i życiem wiecznym. Ojciec udzielił Synowi "władzy nad każdym człowiekiem", nie po to, aby go zniewalać, lecz aby każdemu, który wierzy "dać życie wieczne." (J 17,2). Także uniwersalne posłannictwo misyjne nie ma nic wspólnego z zakamuflowanym ekspansjonizmem własnej kultury i religii i subtelnym imperializmem próby objęcia władzy na światem, lecz stoi pod znakiem zbawczej woli Boga. Jezus powiedział do swoich uczniów: "Dana mi jest wszelka władza (ex-ousia) na niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego, Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata " (Mt 28,19 i nast.).
Jesus nie wywierał przemocy, lecz stał się ofiarą przemocy, dlatego jest On świadkiem siły miłości, która poprzez niestosowanie przemocy i poprzez znoszenie niesprawiedliwego cierpienia czyni brutalność ziemskiej władzy koniec końców bezprawną. "Błogosławieni, którzy nie stosują przemocy, Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości. " (Mt 5, 5.10). Chrześcijanie idą za "przykładem Jezusa, który, gdy Mu złorzeczono, nie złorzeczył, gdy cierpiał, nie groził, ale oddawał się Temu, który sądzi sprawiedliwie." (1 P 2,23).
Nawet jeżeli w przebiegu historii Kościała w pewnych politycznych i socjologicznych konstelacjach wywierano ze strony autorytetu Kościoła przymus w kwestiach wiary, to potwierdza to tylko jakiś smutny fakt, ale nie potwierdza to tezy, że poprzez poznanie prawdy, której uosobieniem jest Chrystus, można by legitymizować jakąkolwiek formę przemocy psychicznej lub fizycznej jako środek jej szerzenia. Jest bowiem miłosiernym zamiarem Boga, "by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy." (1 Tm 2,4). Jest to ta objawiona prawda, że zbawienie można znaleźć w Jezusie, Synu Bożym i Pośredniku zbawienia. Zmartwychwstały Pan posyła swoich uczniów na cały świat, aby wszystkich uczynić swoimi uczniami, którzy dzięki ich nauczaniu uwierzą w Niego. Prawdę nauczają jej świadkowie, tak iż głoszenie jest skierowane do rozumu i do sumienia moralnego adresatów. Każda forma propagandy przekonywującej poprzez manipulację lub sugestywne pozorne argumenty jest sprzeczną z siłą Ewangelii, która przemawia do człowieka, ale go nie obezwładnia. Kościół katolicki wierzy w to, że Bóg ukazał w Chrystusie drogę zbawienia dla wszystkich ludzi i że jedyna i prawdziwa religia przechowuje się w Kościele katolickim. Kościół katolicki otrzymał od samego Chrystusa zadanie jej powszechnego rozszerzania, jak to potwierdza Sobór Watykański II w deklaracji o wolności religijnej "Dignitatis personae". Wynika z tego moralny obowiązek, aby wszyscy ludzie szukali tej prawdy w Kościele katolickim, a następnej tę rozpoznaną prawdę przyjęli w całej wolności i ją zachowywali. Ale każda forma przymusu sumienia jest sprzeczna nie tylko z godnością wolnej osoby, ale też z wyznawaną prawdą. Sobór wyznaje, "iż obowiązki te dotykają i wiążą sumienie człowieka i że prawda nie inaczej się narzuca jak tylko siłą całej prawdy, która wnika w umysły jednocześnie łagodnie i silnie." (DH 1).
Prawda Boga w Chrystusie i jego Kościele pozostaje podstawą i źródłem miłości do Boga i do bliźnich, w której to miłości spełnione jest całe prawo. Platon miał rację, gdy swój szacunek wobec Homera podporządkowywał prawdzie (Politeia 595bc), a Arystoteles zastosował tę zasadę w swojej nauce (Etyka 1096 a), tak iż wobec jego oponentów, mówiących zanadto pro domo, obowiązuje i pozostaje nieodwracalnym zdanie: Amicus Plato, sed magis amica veritas. Tym samym wykluczona jest każda perwersja stosunku pomiędzy subiektywną sympatią i etycznie zobowiązującą prawdą.
Ale w osobie Jezusa Chrystusa zjednoczone jest nierozwiązywalne w ziemskim myśleniu napięcie między prawdą i miłością. Nazywa on swoimi przyjaciółmi tych, którzy się wzajemnie miłują, tak jak On ich umiłował oddając za nich życie i tych, którzy czynią to, co On im nakazuje (J 15,12 i nast.). I to jest świadectwo Kościoła o Jezusie, iż nie tylko głosi on to, co jest prawdziwe, ale że jest prawdą. "Kto zaś nie miłuje, trwa w śmierci...Po tym poznajemy, że jesteśmy z prawdy i działamy poprzez nią w miłości." (1 J 3,14.19). "Żyjąc w prawdzie, chcemy pozostawać przy prawdzie i rosnąć we wszystkim, aż go osiągniemy: Chrystusa, Głowę jego Ciała, Kościoła." (Ef 4,15 i nast.).
Porada "filozofów o słabym rozumie " dla Kościoła katolickiego zawiera diaboliczną pokusę, która sugeruje pozorne sukcesy: Jeżeli chcecie dotrzeć do ludzi i być kochani przez nich wszystkich, wtedy, tak jak Piłat, odstawcie prawdę na bok, wtedy zaoszczędzicie sobie krzyża! Od tego mógł juz uratować się Jezus, gdyby pozostał przy swojej nowinie o zawsze i bezwarunkowo kochającym Ojcu Niebieskim. Dlaczego zadarł z diabłem, prawdziwą władzą tego świata, "ojcem kłamstwa i zabójcą od początku"? (J 8,44 i nast.). On sam jest winien swojej śmierci, a Kościół też nie ma przyszłości w świecie, jeżeli nie pójdzie drogą światowej mądrości i siły! Tymczasem " Nowina, którą usłyszeliśmy od Niego i którą wam głosimy, jest taka: Bóg jest światłością, a ciemność jej nie ogarnęła. Jeżeli mówimy, że mamy z nim wspólnotę, a jednak żyjemy w ciemności, to kłamiemy i nie czynimy prawdy." (1J 1,5 i nast.).
Ale my wierzymy w Jezusa i podążamy za nim, ponieważ jest On prawdą i ponieważ jest on tym samym podstawą i kryterium wszystkich prawd. Kto jest z Boga i pozostaje w Chrystusie, "ten pozna prawdę, a prawda go wyzwoli." (J 8,32).
Być może przyczyną zamętu jest sceptycyzm metafizyczny i relatywizm moralny w pomyleniu prawdy z teorią, która z konieczności zawsze jest trochę oderwana od życia. W Chrystusie jednakże rozpoznawanie prawdy Boga i przestrzeganie Jego przykazań jest nierozdzielnie połączone. W nim "światło przyszło na świat". A każdy, który usprawiedliwia swoje nieprawości, nienawidzi światła i kocha ciemność, aby jego nieprawości nie wyszły na światło prawdy. Ale prawda i moralność warunkują się wzajemnie. To jest ta absolutna nowość w chrześcijaństwie. Nie może być żadnej sprzeczności między wyznaniem wiary i życiem według przykazań Chrystusa." Kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła, aby się okazało, że jego uczynki są dokonane w Bogu." (J 3,21). Dlatego też chrześcijanin może być miłośnikiem prawdy i dobra bez jednoczesnej nienawiści wobec błądzących i grzeszników. Św. Augustyn pisze o tym: "Człowiek, żyjący według Boga, nie według człowieka, powinien być miłośnikiem dobra, a w następstwie tego nienawidzić zła. Nikt nie jest zły z natury, lecz ktokolwiek jest zły, z braku jest zły; kto według Boga żyje, musi nienawidzić złych tak doskonałą nienawiścią (Ps 138,22), żeby nie nienawidził człowieka dla błędu, ani miłował błąd dla człowieka, lecz iżby nienawidził błędu, a miłował człowieka. Uleczywszy błąd, pozostanie wszystko, co ma miłować, a nic nie pozostanie z tego, co by musiał nienawidzić." (de Civ. Dei XIV, 6).
W świetle tych dwóch zdań, to pytanie nasuwa się dzisiaj chrześcijanom. Czy istnieje „reguła fidei", która zawiera centrum prawdy objawionej, której wszyscy chrześcijanie muszą koniecznie trzymać się, aby mieć właściwą relację z Bogiem i innymi ludźmi? Czy nasze wieczne zbawienie zależy od konkretnego przyjęcia tej prawdy wiary?
Relatywizm w kwestii prawdy ogranicza zbawienie tylko do ziemskich radości, zmysłowych rozkoszy i duchowego zadowolenia. Łatwo gubi się przy tym fakt, że sam Bóg jest początkiem i celem człowieka, który w świecie i poprzez świat szuka samego Boga jako źródła nieskończonego dążenia do prawdy i pełni szczęścia. Człowiek gubi swoje prawdziwe istnienie, jeżeli zapomina o Bogu. Niektórzy krytycy tradycji chrześcijańskiej odczuwają to jako trik, jeżeli definiuje się wiarę jest tylko jako osobistą relację, zamiast domagać się uznania wszystkich prawd objawionych. Ale w wierze w Chrystusa są już zawarte wszystkie prawdy. Wiara w jego Osobę i poznanie tej Osoby w jej dziełach zbiegają się w Jezusie Chrystusie, verbum incarnatum. Jest on boskiem Słowem, które stało się ciałem. A wszystkie słowa Jezusa, które stanowią Jego naukę i które przeszły do "nauki Apostołów " (Dz 2,42) i do doktryny wiary Kościoła, przekazują jedyną prawdę Boga i dają Boskie życie (J 6,68). W ten sposób Jezus może wówczas do swoich uczniów i teraz mówić: "Słowa, które Ja wam powiedziałem, są duchem i są życiem." (J 6,63).
Dlatego też aktu wiary nie można oddzielić od jego treści, artykułów wyznania wiary. Wiara nie może być formalnym zaufaniem do osoby, której zupełnie nie znam treściowo w jej bycie i istocie, jej przeznaczeniu i historii. Ponieważ miłość do jakieś osoby oznacza jednocześnie chęć poznania jej prawdy. Dlatego też i treść wiary jest istotna dla zbawienia, ponieważ artykuły wiary nie odzwierciedlają naszych teoretycznych projekcji i postulatów moralnych. Są one raczej wyznaniem samego Boga w Jego słowach i czynach, poprzez które on nam się udziela. "Ten plan objawienia urzeczywistnia się przez czyny i słowa wewnętrznie z sobą powiązane, tak że czyny dokonane przez Boga w historii zbawienia ilustrują i umacniają naukę oraz sprawy słowami wyrażone, słowa zaś obwieszczają czyny i odsłaniają tajemnicę w nich zawartą. Najgłębsza zaś prawda o Bogu i o zbawieniu człowieka jaśnieje nam przez to objawienie w osobie Chrystusa, który jest zarazem pośrednikiem i pełnią całego objawienia." (Dei verbum 2).
Antropocentryczna redukcja eschatologicznego i nieodwracalnego samoobjawienia do ludzkiego a priori jest niemożliwa w obliczu faktycznego charakteru zbawczohistorycznej obecności Boga w wierze i życiu Kościoła. Słowo Boga nie może być funkcją mojego rozumu historycznego (teologia liberalna), mojego uczucia religijnego (Schleiermacher), moich potrzeb, życzeń, teorii filozoficznych i historycznych oraz hipotez socjologicznych, a nawet politycznych ideologii i utopi.
Bóg, który jest prawdą, wprowadza nas suwerennie w prawdę. To on nam się objawia, a nie my jemu, dlatego też zbawienie człowieka zależy od wiary w treści Credo Kościoła w jego odniesieniu do Trójjedynego Boga. W wyznaniu chrztu nie jesteśmy pytani o osobisty stan emocjonalny lub o to, co Jezus subiektywnie dla mnie oznacza i za kogo go uważam, za proroka, nauczyciela etyki albo też cokolwiek innego, co ludzie wymyślą sobie w sposób wygodny na jego temat jako projekcję ich samousprawiedliwienia. W czasie chrztu jesteśmy pytani o to, czy wierzymy w Boga Ojca, naszego stworzyciela, w Boga Syna, który nas zbawił i w Boga Ducha Świętego w nas, Pana i Dawcy boskiego życia. "Wiara zaś jest poręką tych dóbr, których się spodziewamy, dowodem tych rzeczywistości, których nie widzimy" (Hbr 11,1). Gdyż "bez wiary zaś nie można podobać się Bogu. Przystępujący bowiem do Boga musi uwierzyć, że On jest i że wynagradza tych, którzy Go szukają " (Hbr 11,6). Wiara jest zatem nie tylko istotna dla zbawienia w aspekcie zaufania do przebaczenia w imię Jezusa w rozumieniu luterańskiej nauki o usprawiedliwieniu. Należy do tego także w sposób istotny poznanie Boga, poprzez to, że uznajemy Boga w prawdach, które on sam objawił ku naszemu zbawieniu (fides quae creditur). "Bo sercem przyjęta wiara prowadzi do usprawiedliwienia, a wyznawanie jej ustami - do zbawienia." (Rz 10,10). Jeżeli chcemy być zbawieni, musimy wierzyć, "że 'Jezus jest Panem' i że Bóg Go wskrzesił z martwych1", (Rz 10,9).
Przeciwko wierze treściowej podnoszono często zarzut intelektualizmu, który jednakże jest tak samo absurdalny, jak antyintelektualizm wobec samoobjawienia Boga w jego Słowie i Duchu. Jeżeli nawet misterium Boga pozostaje niewyczerpalne dla stworzonego rozumu, zarówno pojedynczego człowieka, jak i zebranej wiedzy całej ludzkości, to jednak Boski Logos jest tym, który czyni zrozumiałymi dla nas wszystkie poszczególne słowa jego uznania - mianowicie w świetle wiary, którą wlewa w nas Duch Boży. Intelligibile in credibili ma swoją podstawę w Chrystusie, Logosie, który przemawia do nas na ludzki sposób. Kościelne wyznanie wiary opiera się historycznie na nauczeniu Apostołów i nauczaniu Jezusa. Kościół nie stoi wobec objawienie jako wobec zewnętrznego obiektu poznania. Wiara Kościała ma raczej udział w objawieniu w tym sensie, że sama odpowiedź całego Kościoła na Boże Słowo jest formą i środkiem jego uświadamiania. "Gdy zaś przyjdzie On, Duch Prawdy, doprowadzi was do całej prawdy. Bo nie będzie mówił od siebie, ale powie wszystko, cokolwiek usłyszy, i oznajmi wam rzeczy przyszłe" (Joh 16,13).
Kardynał John Henry Newman (1801-1890), jeden z najznamienitszych nowożytnych myślicieli teologicznych dokonuje w swojej Apologia pro vita sua (1865) rozróżnienia pomiędzy "liberalną" i "dogmatyczną" zasadą w wykładni chrześcijańskiej wiary pochodzącej z objawienia. Zasada dogmatyczna wychodzi z faktu prawdy objawienia Boga w Jezusie Chrystusie. Zgodnie z zasadą liberalną jest ona przyjmowana tylko w tym zakresie, w którym jej prawdy są zgodne z naturalnym rozsądkiem lub pobożnymi uczuciami i zasadami moralnymi społeczeństwa mieszczańskiego i jego potrzebami - na przykład przezwyciężeniem kontyntyngentyzmu (Apologia, rozdział 2)
Liberalizm w kwestiach religijnych przeczy temu zdaniu Johna Henry'ego Newmana, w którym opisuje to, co nazywa „zasadą dogmatyczną":
„ W takim razie jest prawda; że jest jedna Prawda; że błąd religijny sam w sobie ma niemoralny charakter; że jego opiekunowie sq winni utrzymywania go, o ile robią to z własnej woli; [...] że umysł jest podporządkowany prawdzie, a zatem nie jest nad nią wyższy i jest zobowiązany nie rozprawiać o niej, ale ją czcić; że prawda i fałsz są z nami, aby poddać próbie nasze serca; że nasz wybór jest okropnym losowaniem, w które wpisane jest nasze zbawienie lub odrzucenie; że „przede wszystkim trzeba mieć wiarę katolicką"; że „ten, kto chce być zbawiony, musi tak myśleć", a nie inaczej; że „jeśli będziesz szukać mądrości i podnosić swój głos dla zrozumienia, jeśli będziesz szukać ich jak srebra i szukać ich jak skarbów ukrytych, to zrozumiesz bojaźń przed Panem i znajdziesz zrozumienie Boga".
W swojej mowie, tak zwanej „Biglietto Speech", którą wygłosił z okazji wyniesienia go do godności kardynalskiej Świętego Kościał Rzymskiego (1879) sprecyzował: "Liberalizm w religii to nauk o tym, że w religii nie ma żadnej prawdy pozytywnej, lecz że każde wyznanie jest tak samo dobre, jak inne ... a ta nauka jest nie do pogodzenia z jakimkolwiek uznaniem jakiejkolwiek religii za prawdziwą. .. Religia objawiona nie jest prawdą, lecz kwestią smaku, nie jest ona obiektywnym faktem, nie należy do obszaru cudowności. Ponadto każdy ma prawo do przypisywanie jej wypowiedzi, które mu .się właśnie podobają.... Religia nie jest w żaden sposób .więzami, które spajają społeczeństwo." (G.L.Muller, John Henry Newman, Augsburg 2010,11).
Fakt, że chrześcijaństwo jest dogmatyczne, oznacza, że opiera się ono na fakcie historycznego samoobjawienia Boga, że w Słowie, które stało się ciałem, objawiono nam pełnię prawdy i życia, oraz że poprzez Ducha Świętego Kościół wyznaje w swoim głoszeniu i duszpasterstwie prawdę, a w sakramentach przekazuje nam życie Boga.
" Kościół zaś wierzy, że Chrystus, który za wszystkich umarł i zmartwychwstał, może człowiekowi przez Ducha swego udzielić światła i sił, aby zdolny był odpowiedzieć najwyższemu swemu powołaniu; oraz że nie dano ludziom innego pod niebem imienia, w którym by mieli być zbawieni." (Gaudium et spes 10).
